क्षण भारावलेले – १३ – शोभनाताई

आमचे नृत्य गुरू ऋषिकेश पवार यांना गुरुपौर्णिमेनिमित्त सर्व शुभंकर शुभार्थी आणि इतर विद्यार्थी यांच्यातर्फे वंदन करत आहे. ऋषिकेश वर मी यापूर्वी वेळोवेळी लिहिले आहे त्यावेळी आमच्या शुभंकर, शुभार्थी यांच्या जीवनात आनंदाचे रंग भरणाऱ्या या तरुणा बद्दल कृतज्ञता वाटायची. बारा वर्षे अखंड आठवड्यातून तीनदा पार्किन्सन्स पेशंटला शिकवणे आणि तेही मोफत, त्यांच्याकडून स्टेजवर थक्क करणारे करणारे नृत्य परफार्मन्स करून घेणे, खुर्चीवर बसून नृत्य करणाऱ्या शुभार्थींना हळूहळू ९० मिनिटे उभे राहून नृत्य करायला लावण्याची करामत करणे हे सर्व मी अनुभवले होते आमच्या जागतिक पार्किन्सन्स मेळाव्यात आत्तापर्यंत आलेल्या न्युरो सर्जन सुनील पंड्या, मनोविकार तज्ञ डॉक्टर उल्हास लुकतुके, डॉक्टर विद्याधर वाटवे, डॉक्टर संजय वाटवे, न्युरालाजिस्ट राजस देशपांडे,न्युरालाजिस्ट चारुशीला सांखला, डॉ.अरविंद फडके या सर्वांनी त्याचे भरभरून कौतुक केले.
Lock down नंतर ऋषिकेशने जुन्या लोकांचा ऑनलाइन क्लास सुरू केला.नविन लोकांसाठी आता एक नवीन batch करणार असे तो फोनवर म्हणाला.तीर्थळी काका एकटे आले तरी क्लास घेणार असेही त्यांनी सांगितले. निवेदन दिल्यावर पुण्यातील लोक आलेच शिवाय नाशिक, औरंगाबाद, मुंबई, बेळगाव, बेंगलोर असे परगावचे शुभंकर, शुभार्थी ही जॉईन झाले. बारा मेपासून हा क्लास चालू झाला आणि लक्षात आले आपल्याला माहित असलेला ऋषिकेश हे हिमनगाचे टोक होते आजच्या युगात दुर्मीळ असे ऋषिकेश पवार हे वेगळेच रसायन आहे आणि हे पंडिता रोहिणी भाटे यांच्या प्रयोगशाळेत तयार झाले आहे.
ऋषिकेशने नृत्याचे शिक्षण पंडिता रोहिणी भाटे यांच्याकडून घेतले.
रोहिणी ताई बद्दल बोलताना ऋषिकेश भरभरून बोलतो. त्यांनी फक्त नृत्य शिकवले नाही तर त्याला एक नैतिक अधिष्ठान दिले कलेतून मिळणाऱ्या उर्जेबरोबर शिस्त हवी. अस्थेटिक तर हवेच हवे. नवनवीन प्रयोग करत राहिले पाहिजे. स्वतःचे विश्लेषण करत राहिले पाहिजे. नाहीतर साचलेपणा येतो तरुण वयात ऋषिकेश च्या नसानसात हे सर्व भिनले आहे. त्यातून मिळालेली सुरक्षितता त्याला आजवर पुरते आहे. कलेचा बाजार करू देत नाही. प्रसिद्धी हिरोगिरी यापासून सहजपणे दूर ठेवते. विशेष म्हणजे त्याच्या आत्ताच्या गुरु नीलिमा आध्येही अशाच आहेत. आणि ऋषिकेशनी आपल्या विद्यार्थ्यांमध्ये सुद्धा हे सर्व तेवढ्याच ताकदीने पोचवले आहे. आणि त्याही तितक्याच तळमळीने काम करतात.
याशिवाय त्यांने जर्मनीतून कंटेम्पररी डान्स मास्टर्स डिग्री मिळवली. पुण्यात त्याची स्वतःची नृत्य संस्था आहे आणि तेथे अनेक batches चालतात.देश परदेशात तो अनेक उत्तमोत्तम परफार्मन्स देत असतो. या सर्वांचे वलय घेऊन तो वावरत नाही प्रत्येकाला आप्रोचेबल असतो. कला शुद्ध स्वरूपात टिकवणे ती रुजवणे हे ‘येरागबाळ्याचे काम नोहे’. मंदिरात पूजेनंतर उपस्थितात फिरून तीर्थ शिंपडले जाते अगदी
रांगेत मागे असणार्‍या आमच्यावरही त्यातील काही थेंब पडले आम्ही धन्य झालो.
पार्किन्सन्स शुभार्थी, शुभंकर आणि या व्यतिरिक्त ज्यांना शिकायचे आहे अशा ज्येष्ठांसाठी त्याचा क्लास असतो. त्याच्या जुन्या पार्किन्सन्स पेशंटच्या सकाळ संध्याकाळ अशा दोन batches आठवड्यातून तीनदा असतात. आमची नव्या लोकांची बॅच दोन दिवस असते. याशिवाय त्याच्या नृत्य संस्थेचे रेग्युलर क्लासेस असतातच. त्यात स्वतःचा रियाज, वडिलांचा पाय ampute करावा लागला त्यांचे सर्व करण्यात ऋषिकेशचा बराच वेळ जातो.
क्लास सुरू होण्यापूर्वी त्यांनी स्वतःचा रियाज केलेला असतो पुढच्या क्लास साठी अभ्यास केलेला असतो. तो सर्वांसमोर अगदी ताजातवाना होऊन येतो. क्लास झाल्यावरही सर्वांचे निरीक्षण करून नोंदी ठेवतो. त्यातून दुसऱ्या क्लासमध्ये सुधारणा करणे, मोटिवेशन देण्यासाठी काय केले पाहिजे याचा विचार करणे, आणि यासाठी विविध ऍक्टिव्हिटी देणे इत्यादी तो करत असतो. दिवसाचे चोवीस तास त्याच्या तनामनात सारखा नृत्याचा आणि त्याच्या विद्यार्थ्यांचा विचार असतो. तो मात्र म्हणतो मी हे सर्व एन्जॉय करतो मला जे आवडते ते मला करायला मिळते मी किती नशीबवान आहे असेच त्याला वाटते. त्यामुळे दमणूक येत नाही. रोहिणी ताईनी घालून दिलेली शीस्त टाईम मॅनेजमेंट मध्ये उपयोगी होते. हे करताना कोठेही कोरडेपणा नाही तर भावनेचा ओलावा असतो.या सर्वांची टाईम मॅनेजमेंट तो कसा करतो हे तोच जाणे. lock down मध्ये खरेतर स्वतःसाठी वेळ द्यायला चांगली संधी होती पण नाही. पार्किन्सन्स शुभंकर शुभार्थी यांच्यात तो इतका एकरूप झाला आहे की डान्स क्लास नसेल तर त्यांची काय मानसिक अवस्था होते हे त्याला चांगले माहीत आहे. कृष्णाची बासरी ऐकल्यावर जशा गोप,
गोपी कामधाम सोडून धावत येतात तसेच त्याच्या विद्यार्थ्यांचे होते.lock down नंतर आपण गरजेनुसार आँनलाईन माध्यम वापरले पाहिजे नाहीतर विद्यार्थ्यांचा स्टामीना,आत्तापर्यंत मिळालेली उर्जा कमी होईल.असे त्याला वाटले.सर्वांच्या हे गळी उतरवून त्यांना नव्या टेक्नॉलॉजीसाठी तयार करण्यात दोन आठवडे गेले आणि आँनलाईन क्लास सुरू झाला.
ज्येष्ठ नागरिक आणि पार्किन्सन मधील कंपा मुळे मोबाईल, लॅपटॉप ही साधने वापरण्यास असमर्थ असलेले विद्यार्थी. पण इच्छा तिथे मार्ग. झूम लोड करायला शिकवणे पासून त्याला सगळे काहिंना शिकवावे लागले.काहींना घरातल्यांनी मदत केली. ऋषिकेशच्या क्लास साठी काही करायला सर्वांची तयारी होती. ऋषिकेश क्लास कसा घेतो याचे वर्णन शब्दात मांडणे अवघड आहे. त्यांनी केलेल्या व्हिडिओ ची एक लिंक सोबत जोडत आहे.
त्याच्या सर्व batches त्यांनी विचारांच्या देवाणघेवाणीसाठी आणि अनुभव शेअर करण्यासाठी ‘एक कप चायकेलिये’ एकत्र केल्या होत्या. तुम्ही येथे नृत्योपचारासाठी नाही तर एन्जॉय करायला या आनंद अनुभवा असे त्याचे म्हणणे होते. प्रत्येक जण आपला अनुभव सांगत होते. क्लास रोज असावा असे काहींनी सांगितले.शैलजा कुलकर्णी म्हणाल्या, ‘ऋषिकेश चा क्लास म्हणजे आनंद आनंद आणि आनंद’ सर्वांची भावना तीच होती. आनंदाचे प्रगटीकरण नकळत शुभार्थींची पार्किन्सन्सची लक्षणे कमी होण्यावर येतेच. नृत्य क्लास चे प्रथम पासून चे विद्यार्थी असणाऱ्या विलास जोशी यांची पत्नी स्नेहलता जोशी म्हणतात,’ जोशी क्लासला एकटे जातात तेही बसने. स्वतःच्या अनेक गोष्टी ते स्वतः करू शकतात.ऋषिकेश शुभार्थींचे खुप मोठे ओझे वाहतो आहे. त्यामुळे शुभंकरांना आराम मिळतो. ऋषिकेश आमच्यासाठी केवढे मोठे काम करतो हे त्याला माहीत नाही’. सध्या ऑनलाईन क्लास जॉईन करत असल्याने त्यांना प्रत्यक्ष अनुभव येतो. ‘मोठ्या संकटातील मोठी संधी’ असे त्या क्लास विषयी म्हणतात. बेळगावच्या आशा नाडकर्णी यांना बेळगावात राहून शिकता येत असल्याने ऋषिकेश बरोबर कोविदचे आभार मानावेसे वाटतात.आम्हाला एका शुभार्थीला सांभाळताना पेशन्स नसतो ऋषिकेश मात्र काका,काकू करत सर्वांना हाताळत असतो.त्याच्या पेशन्सला सलाम.
बंगलोरच्या रेड्डी म्हणतात तो कर्मयोगी आहे. रेड्डी यांची लिखित प्रतिक्रिया मोठ्ठी असली तरी मला येथे दिल्याशिवाय राहवत नाही.
“A True Karmayogi in Our Midst !
What can you say about this dancer all of 26-27 ,who has been teaching dance to people who are 50 years and older who have aa accompanying progressive disorder of the dreaded Parkinson’s Disease..What can you say about this young mans choices to start “Dance for PD” classes which have turned 10 years old with a gathering of 86 dancers !.
What can you say about this charming young man and his enthusiasm at every class. Taking keen interest in everyone’s well being,spending the first 10 minutes of every day greeting all with his sunshine smile.So patient ,so thoughtful,so talented,so compassionate.
Where can you find persons like him .? Who have been running such a dedicated dance program for 10 years continueously and for free.! “Why Hrishikesh ?!How Hrishikesh “, I ask of him.
His answer being, “I love what I am doing” and the classes remain free.Can we find another one like him in this day and age ?
Dear Hrishikesh ,a true Karmayogi in our midst !!!”
Vintha Reddy यांच्याप्रमाणेच सर्वांच्या भावना आहेत.
ऋषिकेश नृत्याद्वारे अध्यात्मिक उंचीवर पोचलेला आहे हे जाणवत राहते. आणि नकळत ती विद्यार्थ्यांपर्यंत पोहोचते. त्यांचे पहिल्या पासून चे विद्यार्थी विलास जोशी त्यांना देव मानतात मलाही तो पार्किन्सन्स मित्र मंडळासाठी पाठवलेला देवदूत, मसीहाच वाटतो. त्याने अनेक भारावलेले क्षण दिले त्याबद्दल खूप कृतज्ञता आणि त्याच्या भविष्यातील कार्यासाठी,कलेची शुद्धता अशीच टिकवून ठेवावी यासाठी खूप खूप शुभेच्छा!