पार्किन्सन्सविषयक गप्पा – ७८ – डॉ. शोभना तीर्थळी

                 शारीरिक आणि मानसिक स्वास्थ्यासाठी प्रत्येक व्यक्तीसाठी व्यायाम हा अत्यंत महत्वाचा आहे. पार्किन्सन्स शुभार्थीसाठी तर तो औषधाइतकाच महत्वाचा आहे.पार्किन्सन्समध्ये स्नायूंचा ताठरपणा हे एक महत्वाचे लक्षण आहे.या लक्षणावर नियंत्रण आणायचे तर व्यायाम अत्यावश्यक आहे 'वापरा नाही तर गमवा' हे लक्षात ठेवायला हवे.व्यायाम नाही केला तर बेडरीडन व्हायला वेळा लागत नाही.'भेटू आनंदे' कार्यक्रमात शुभार्थी शैला भागवत यांनी व्यायामाने स्वत:ला शारीरिक दुरावस्थेतून कसे बाहेर काढले ते सांगितले.त्यांच्या व्याख्यानाने सर्व प्रभावित झाले छान प्रतिक्रिया आल्या. त्यांच्या जिमने आमच्या शुभार्थीसाठी मोफत प्रात्यक्षिक दाखवण्याची तयारी दाखवली. शैलाताईनीही उत्साहाने उपक्रमाची आखणी केली.जवळ राहणार्यांना फोन केले.तीन शुभार्थिनी नावे दिली.

          शुभार्थी गौरी इनामदार यांनी पार्किन्सन्सबरोबरच प्रवास सांगताना व्यायामाला दिलेले महत्व सांगितले त्या स्वत: योग शिक्षक आहेत.त्यांनी योग शिकवण्याची तयारी दाखवली होती.पण प्रतिसाद मिळाला नाही.बेंगलोरच्या व्यास योग विद्यापीठाचे परमेश्वर यांचा तर पीएचडीसाठी पार्किन्सन्ससाठी योग हा विषय घेतला आहे. त्यांनी ही सात आठ जण असल्यास मोफत योग शिकवण्याची तयारी दाखवली होती.पण पाचच नावे आली.यापूर्वी या क्षेत्रातले नावाजलेले अरुण दातार सर,हास्ययोगी विठ्ठल काटे सर यांनीही मोफत शिकविण्याची तयारी दाखवली होती.प्रतिसाद शून्य.एकूणच व्यायामाबद्दल उदासीनताच दिसते.आणि आम्हा अयोजकानाही हतबल झाल्यासारखे वाटते.

          आम्ही सुरुवातीपासून न्यूरॉलॉजिस्ट,मानसोपचारतज्ज्ञ,इतर वैद्यकीय क्षेत्रातील तज्ज्ञ यांच्या व्याख्यानाइतकेच व्यायामावरील प्रात्यक्षिके,व्याख्याने याना महत्व दिले.यात फिजिओथेरपी, योगासने, ताईची,स्ट्रेचिंगचे व्यायाम,योगासने प्राणायाम,मेडीटेशन,हास्ययोग,स्पीचथेरपी,डान्स थेरपी या सर्वांचा समावेश होता.डीवायपाटील फिजिओथेरपी कॉलेजचे प्राध्यापक विद्यार्थी यांनी अश्विनी हॉल येथे लक्षणानुसार विभाग करून प्रात्यक्षिके घेतली होती.प्रवरानगर फिजिओथेरपी कॉलेजच्या नेहा शर्मा आपल्या विद्यार्थीनिना बसने घेऊन आल्या होत्या आणि प्रत्येक शुभार्थीला स्वतंत्रपणे व्यायाम शिकवले होते.अर्थात हे वैयक्तिक पातळीवर फारच थोड्यांनी अमलात आणले.या सर्वाचा फायदा त्यावेळी उपस्थीत असणार्यांना मिळाला. पण यातील बर्याच जणांनी स्मरणिकेत लेख दिले आणि ते वेबसाईटवर उपलब्ध आहेत.अतुल ठाकुर यांनी शुभार्थीसाठी योगावर एक मालिकाही लिहिली होती. २०१५ पासूनच्या स्मरणिकेच्या पीडीएफ फाईल आणि त्यापूर्वीच्या स्मरणिकेतील स्कॅन केलेले लेख पीडीएफ स्वरुपात स्वतंत्रपणे वेबसाईटवर उपलब्ध आहेत.या सर्वांची यादी देणे विस्तार भयास्तव टाळते पण दिवंगत शुभार्थी मोरेश्वर काशीकर यांच्या लेखांचा उल्लेख केल्याशिवाय मला राहवत नाही.ते कबीर बागेत योग शिक्षक होते.त्यांनी स्वत:वर प्रयोग करून अभ्यासपूर्ण लेख लिहिले.शेवटपर्यंत ते शुभार्थिनी व्यायाम करावा यासाठी धडपडत होते.आणि कोणी ऐकत नाही म्हणून निराश होत होते.

                व्यायामाचा विषय चालला होता आणि मृदुला म्हणाली.कर्णींचे डोके वेगाने धावायचे मात्र व्यायाम त्यांनी केलाच नाही तो केला असता तर त्यांचा पार्किन्सन्स लवकर वाढला नसता.अनेक शुभंकराना व्यायामासाठी शुभार्थींच्या मागे लागून त्यात यश येत नाही.कितीही शोध लागले,नवीन औषधे निघाली,शस्त्रक्रिया निघाल्या तरी व्यायामाला पर्याय नाही हे लक्षात घ्यायला हवे.या लेखाद्वारे सर्व शुभार्थीना कळकळीची विनंती व्यायाम करा आणि पीडीला नियंत्रणात ठेवा.हा लेख वाचल्यावर एकाही शुभार्थिनी वेबसाईटवर लेख शोधले, व्यायामाला सुरुवात केली तर हा लेख किहीण्याचे सार्थक झाले असे वाटेल.