श्रोत्यांशी संवाद साधत,मध्येच प्रश्न विचारण्याची मुभा देत आणि सर्वांचा ताण हलका करतच डॉक्टर ठुसे यांनी व्याख्यानास सुरुवात केली.
जन्मणाऱ्या मुलापासून मृत्युपर्यंत आणि आदि मानवापासून आधुनिक मानवापर्यंत सर्वांनाच तणावाला सामोरे जावे लागते.हा सर्वांच्याच अनुभवाचा आणि जिव्हाळ्याचा विषय आहे.ज्यावेळी तणाव येतो तेंव्हा ज्ञान, बुद्धी उपयोगी पडत नाही.कळते पण वळत नाही असे होते आणि विचित्र विचाराच्या साखळीत आपण अडकतो.पार्किन्सन्सचा विचार करता तणाव कमी करून आजार कसा सुसह्य बनवायचा,वाढ कशी रोखायची हे पहायचे.पीडीच्याबाबत खूप संशोधन चालू आहे. परीपूर्ण उत्तर अजुन सापडले नाही कारण मूळ कारणच समजलेले नाही. त्यामुळे मुळ औषधोपचाराबरोबर पूरक उपचारावर चांगले लक्ष द्यावे.कोणताही आजार त्या एकाच ठिकाणचे वैगुण्य नाही तर संपूर्ण शरीर,मन त्याच्यातल्या असलेल्या दोषाचे झालेले एकत्रीकरण असते.(Any disease is localized manifestation of generalized condition) Generalize condition कडे सुद्धा नीट लक्ष दिल्यास localized manifestation सुसह्य करता येईल का? हे करण्यासाठी वेगवेगळे उपाय योजले जातात.त्यातील एक तणाव नियोजन.
डॉक्टरानी ताण का येतो हे श्रोत्यांनाच विचारले.मानवाचे जीवन सुखकर होण्यासाठी अनेक शोध लावले.पण त्यातुन फायद्याबरोबर तोटेही होत आहेत.तणाव कमी करायचा तर फायद्याकडे पाहिले पाहिजे. आजाराबाबतही काही लपलेला फायदा असतो. तोट्यापेक्षा त्याकडे लक्ष द्यायला हवे.कल्पनाशक्तीचा शरीरक्रियेवर खूप मोठ्ठा परिणाम होत असतो.तिचा वापर चुकीच्या पद्धतीने न करता योग्य पद्धतीने केल्यास तणाव नियोजन योग्य प्रकारे होऊ शकते.संकट आल्यास लढा नाहीतर पळा ही शरीराची प्रतिक्रिया असते. त्यानुसार शरीरात स्नायू ताठरणे,घाम येणे,श्वासाची गती वाढणे इत्यादी बदल होतात. आदिमानवाच्या काळात तो यापैकी काही तरी क्रिया करायचा आणि त्यामुळे ताणाचा लगेच निचरा व्हायचा.आता तणाव बदलले.परंतु पूर्वीसारख्या.क्रिया होत नाहीत.तणाव शरीरावर परिणाम करत राहतो.ताणाची कारणे लक्षात घ्या.आपल्या वैचारिक बैठकीनुसार ताणाचे प्रकार वेगळे वेगळे आहेत.आपल्या ताणाची शारीरिक,मानसिक,भावनिक कारणे काय आहेत?कौटुंबिक,सामाजिक,आजारानु
ताण प्रमाणात असेल तर चांगला.त्यांनी कार्यक्षमता वाढते,मोटीवेशन वाढते.पण ताण प्रमाणाबाहेर tवाढू द्यायचा नाही.WHO च्या नुसार ८०% आजार ताणामुळे होतात.आपला ताण गरजेपेक्षा जास्त वाढला आहे का हे ओळखता आले पाहिजे.चिडचिड वाढणे, छातीत धडधडणे असे काही होते का पहा. पीडीत ताण वाढला की लक्षणे वाढतात.आजारपण कमी करण्यासाठी ताण कमी करणे गरजेचे.यासाठी
१) विचारांच्या गुंत्याने ताण वाढतो. ताण घेऊन परिस्थिती बदलता येत नाही त्यामुळे नकारात्मक,भूतकाळ,भविष्यकाळ यांचे विचार न आणता वस्तुनिष्ठ विचार करून वर्तमानात राहावे.
२) हवे असलेले विचार आणून विचाराला दिशा द्यायची.उत्तरे शोधा.तणाव नियोजनात मी किती पर्याय शोधले हे महत्वाचे.
३) विचारांकडे त्रयस्थपणे पाहून विचारांचा स्वत:च्या मनावर परिणाम होऊ द्यायचा नाही.
४) कोणता विचार बरोबर कोणता चूक हे ओळखता आले पाहिजे.
५) ध्यानाने हे सर्व शक्य होऊ शकते.ध्यान लगेच जमणार नाही त्यासाठी आधी प्राणायाम करावा. श्वासाकडे लक्ष द्यावे.श्वास घेतला,थांबला.श्वास सोडला,थांबला.ही जाणीव मनाला शांत करते.
६)बरीच कामे यांत्रिकपणे होत असतात.मग विचार यायला मन मोकळे राहते.तेच तेच विचार परत येतात.नको असलेल्या गोष्टी आठवतात.वाचणे,काहीतरी ऐकणे,एखादी कला असे मनाला चांगल्या गोष्टीत गुंतवल्यास निरर्थक विचार येत नाहीत.
७) विश्रांती,झोप हेही तितकेच महत्वाचे आहेत.
८) पीडी हा बरा न होणारा आणि वाढत जाणारा आजार आहे असे आपल्या मेंदूत ठामपणे भरले असल्याने आजाराबाबत वेगळा विचार केला जात नाही.याऐवजी लक्षणे काबूत आणून जीवन सुसह्य होऊ शकते असा विचार करा.पीडी आहेच, पुढचे आयुष्य सोपे कसे करता येईल पहा.आजाराशी सामना करून आनंदी राहणाऱ्यांची उदाहरणे पाहून आशावादी व्हा.
यानंतर श्रोत्यांनी विचारलेल्या विविध प्रश्नाना उत्तरे देताना काही महत्वाचे मुद्दे चर्चेत आले.
१)व्यायाम हा महत्वाचा.पण त्याचा अतिरेक नको.यात दमछाक करणारे,ताकद वाढवणारे,लवचिकता वाढवणारे व्यायाम असू द्या.स्वत:ला किती व्यायाम झेपतो हे समजायला हवे.व्यायामानंतर काहीच वाटले नाही तर कमी झाला,थकवा आल्यास जास्त झाला,छान वाटल्यास योग्य झाला.
२) मणक्याची अलाइनमेंट योग्य राहू द्या.
३) पीडी हा आयुर्वेदानुसार वात विकार असल्याने कोणतीही गोष्ट शांतपणे करा.भराभर गोष्टी केल्याने ताण वाढतो.सर्व कामे इन्व्हालव्ह होऊन,मन लावून सातत्याने करा.
४)आहारात पालेभाज्या,घेवडा,शेवग्याच्या शेंगा, कच्च्या भाज्या असुद्या.रिफाइंड गोष्टी टाळा.
मेंदू आणि पोटाचे थेट कनेक्शन असल्याने पोटाचे आरोग्य नीट ठेवा.
५) पोटासाठी पवनमुक्तासन,भुजंगासन,अग्निसार करा.
प्रश्न संपतच नव्हते.वेळ खूप झाल्याने थांबावे लागले.
सर्वाना ऑक्टोबरचा संचारचा अंक देण्यात आला.उपस्थित नसणाऱ्याना पोस्टाने पाठवण्यात येईल.